ალპინიზმი

„ვიცი, ქართველები აქ ისევ დიდხანს ვემახსოვრებით, ხოდა, თუ როდესმე მოხვდებით ტიანშანში, მშვიდად თქვით, საიდანაც ხართ!“ – ესაა ფრაზა მთამსვლელისა და მოგზაურის, ირაკლი გუჯაბიძის ქვემოთ მოცემული ნაამბობიდან. მკითხველი შეუნელებელი ინტერესით ფეხდაფეხ გაჰყვება ჩვენს გმირ მთამსვლელებს, რომლებმაც საოცნებო მწვერვალს კი ვერ მიაღწიეს, რადგან სიკვდილს გადაარჩინეს თავისიანებისაგან მიტოვებული ორი რუსი მთამსვლელი, მაგრამ კაცთმოყვარეობისა და კეთილშობილების მწვერვალი უთუოდ დაიპყრეს.
მთამსვლელებით გატენილ, დიდ ყვითელ სასადილო კარავში, ეს-ესაა ყველა ვახშამს მივუჯექით.. ბანაკის ხელმძღვანელს, ცნობილ მთამსვლელს, დიმა გრეკოვს, წელში მოხრა დასჭირდა, თავისი მთასავით მხრები რო კარებში შემოტეოდა.. შემოყო თუ არა თავი, „ქართველები აქ არიანო“ დაიძახა რკინის ხმით და გაიტრუნა ყველა, მთებიც კი თითქოს…
მსოფლიოს სხვადასხვა მხრიდან აქ მოგროვებული  მთამსვლელებიდან შეიძლება რუსული ცოტამ იცის, მაგრამ „ბიგ ბოსის” ხმა რომ სიჩუმეს ნიშნავს, ეგ ყველამ იცის აქ. თან ის არასდროს შემოდის ამ კარავში უმიზეზოდ, სადილობითაც ცალკე სადილობს… შემოდის მხოლოდ განცხადების გასაკეთებლად, მისალოცად ან რამეზე გასაბრაზებლად.
ერთმანეთზე გადაბმული კარვების დერეფნის ბოლოდან ძლივს მოვახერხეთ ხმის ამოღება აქ ვართო… მკაცრი ნაბიჯით გამოიარა მაგიდებს შორის, არ მორიდებია გზიდან გაეწია ადგილის ძებნაში დაბნეული ერთი-ორი უცხოელი.. დადგა ორ მაგიდას შორის, რომლებზეც მთიდან ახლად ჩამოსული ქართველები ვისხედით.. ჩვენც წამოვიშალეთ მორიდებით და ავიტუზეთ დამნაშავე ბავშვებივით. ქარბუქიც კი ჩადგა გარეთ და ჩვენ მოგვაშტერდა თითქოს…
ბანაკის უფროსმა კონიაკის ბოთლს უროსხელა მუშტი გაუშვა და მაგიდაზე ხმაურით დადგა….“ეს თქვენი საქციელისთვის, ბიჭებო, თქვენ ნამდვილი …“ და არ აცალა დაბნეულმა კვეკვემ დამთავრება, დაიწყო თავმდაბლურად თავისმართლება, არ მომხდარა არაფერი განსაკუთრებულიო… მაგრამ ხმას აუწია გრეკოვმა, რას ქვია მაწყვეტინებენო, გაბრაზებულმა თითქოს… თქვენ ორი კაცი გადამირჩინეთ და ეს მადლობის ნიშნად ჩემგანო, თქვა და სანამ  სათითაოდ ხელები დაგვამტვრია ჩამორთმევისას, ვერც დავინახე ვინ დაუკრა ტაში პირველად, თუმცა აყვნენ დანარჩენებიც… მერე მაგიდებთან ფეხზე წამომდგარი მთამსვლელების დერეფანი უკან გაიარა ვერაფრით დაბერებულმა მთის ერთ-ერთმა ლეგენდამ ისევ მკაცრი ნაბიჯით და ისევ ოდნავ მოხრილმა, რომ არ გამოდებოდა კარვის ჭერს…
მოგვაშტერდა ყველა და მორცხვად დავჯექით ჩვენც მაგიდასთან, რომელზეც ბოთლი იდგა და ის იმაზე მნიშვნელოვანი და სიმბოლური იყო უკვე ჩემთვის, ვიდრე უბრალოდ ალკოჰოლი…. ის ქარბუქის, გაყინულ ღამის… აქოშინებული ცის… ვერცხლისფრად გამოფიტული თვალების და მეგობრის იმედად დაძლეული სირთულეების ნიშანთან ერთად, იყო უდიდესი დაფასება და პატივისცემის სიმბოლო ბანაკის უფროსის მხრიდან.
ვიღაცეებმა ერთმანეთს გადაუჩურჩულეს, ესენი იყვნენ გუშინ ღამეო… მერე ვიღაცამ სხვას ვერ გამოკითხა და პირდაპირ ჩვენ გვკითხა, რა მოხდაო გუშინ ღამით…
რაც მოგზაურობა დავიწყე, ბევრ რამეს შევხედე გარედან და შეგრძნება გამიჩნდა, რომ არაფრით განსაკუთრებული ერი არ ვართ. არ მინდა ის ტიპი გავხდე, სამშობლოზე რომ იღრინებიან, მაგრამ მართლა ბევრი თვისება გვაქვს ცუდი და წარმოდგენაც ზედმეტი გვაქვს თავზე… ხოდა,როგორც კი აქ მოვხვდი, ტიანშანის მთებში,  შემრცხვა ცოტა, აქ იმხელა პატივს გვცემენ და ისე ლეგენდებად ყვებიან ქართველობას. ჩავთვალე, რომ ცოტა დაუმსახურებლად გვხვდებოდა ეს განწყობა, არადა, აქვე დგას რეგიონის ყველაზე რთული მთა, გამარჯვების პიკი („პაბედა“), ზედ კი ყველაზე პოპულარულ მარშრუტს “ვაჟა-ფშაველა” ჰქვია, იმიტომ რომ ქართველებმა გაიარეს პირველად, აქ არის ბიძინაც (მამაჩემი), რომელსაც იმდენი სამაშველო ან უბრალოდ სპორტული ასვლა აქ გაკეთებული ამ რეგიონში, მასთან ერთად რომ ხარ სიამაყით ივსები, ეს ვისი შვილი ვყოფილვარო. ეს ვის ვეჯაჯღანები ბავშობიდანო… ყველა მორიდებით ელაპარაკება და ყველა იცნობს.. აფი გიგანიც აქ მუშაობს ბოლო წლებია და მარტო წელს სამი სამაშველო გასვლა ქონდა მთაზე. ჩუმ და წყნარ სვან ლეგენდარულ მთამსვლელს დიდ პატივს სცემს ყველა.
ხოდა აი ჩვენ აქ ვართ და არ უნდა შევრცხვეთ. ეხლა ჩვენ ვქმნით და ვაგრძელებთ ისტორიას. სულ სხვანაირი თაობა, ზოგს რო ენაზე პირსინგი აქ და ზოგს „ბასიანიდან“ ან “მზესუმზირიდან” გამოყოლილი გაბრუება გვდევს საგზლად. არაფრით განსაკუთრებული, ცოტა უსაქმური ბიჭების ჯგუფი, რომლებსაც არც არასდროს გვსმენია, რო ჩვენ ვინმეზე მაგრები ვართ… პირიქით,  ყველა იმას ჩაგვჩიჩინებს,  როგორ წავხდით და როგორი ცუდი  თაობა ვართ… თუმცა აქ მაგაზე არავინ ფიქრობს.. აქ მთა დგას და მის ძირში გვძინავს… ხოდა გავდივართ ხვალ მთაზე…
პირველ ბანაკამდე  სწრაფად ავირბინეთ, ამის მერე საშიში მონაკვეთია და ზვავმა რო არ წაგვიღოს, ღამე უნდა გავიაროთ.
გამთენიისას სირბილით გავდივართ „ბუტილკასაც” და უკვე ჩვენს გათხრილ გამოქვაბულში ვართ… მაგრად მოქმედებს კარგი აკლიმატიზაცია, ისე ენერგიულად ვართ, სამჯერ სწრაფია ტემპი სიარულის…
ისე, იქამდეც არ დავდიოდით ალბათ ნელა, სააკლიმატიზაციო გასვლიდან დაბრუნებულებს ლეგენდალურ მთამსვლელთან, გლებ სოკოლოვთან მოგვიწია სიარული და ბანაკში უთქვამს მერე, ცხენებივით დარბიანო, ჩვენზე.
ბანაკში მისულები გამოქვაბულის ოთახებს ვაფართოვებთ და უკვე თავისუფლად დავეტევით მთელი გუნდიც და სტუმარი იგორიც, იგორი რუსი მთამსვლელია და ის გლებ სოკოლოვის მეგობარია, გვთხოვა, მარტო ვარ და თქვენთან ერთად წამოვალო შტურმზე.
ამინდი ისე აირია და ისეთი ქარიშხალია გარეთ,  გვიხარია რო გამოქვაბული გავთხარეთ და კარავში არ ვათევთ ღამეს,  თორემ დაგვახევდა თავზე, ან წაგვიღებდა კარვიანად.
რაციაში გვესმის, როგორ წვალობენ ხეობის გადაღმა „პაბედაზე” წასული ჯგუფები, ერთ ჯგუფს კარავი გაუხია ქარმა, მეორე პატარა ზვავებში მოყვა და მესამეს ღამე არ სძინავს, ეშინია,  არ გადაფერთხოს ქარმა ჩინეთის მხარეს… ვნერვიულობ, ნეტა როგორაა ჩემი აზერბაიჯანელი მეგობარი რუფატი ეხლა იქ…
ისე, ჩვენც მაგ მთაზე ვიქნებოდით, ბექას ორგანიზმს რო სიმაღლე აეტანა და ავარიულად რო არ მოგვწეოდა დაშვება ხან ტენგრიდან, ამ მთას რო მოვრჩებოდით, იქ მივდიოდით ჩვენც..
მაგრამ ეხლა გამოქვაბულში ვზივართ, ასე თუ ისე თბილად, და ველოდებით ოდნავ უკეთეს ამინდს.
ორი დღის ლოდინის მერე არაფერი იცვლება და ცუდ ამინდში მაინც გავდივართ, გვინდა
6400- ზე გავშალოთ კარავი და ნახევრად დამჯდრები, 7-ნი ერთ კარავში შეყუჟულები, დილას დაველოდოთ და იქიდან უკვე აღარაფერია დარჩენილი მწვერვალამდე.
ეხლა თუ არ გავედით მთაზე, უკვე საჭმელი გვითავდება. ორგანიზმიც ყოველ დღე უფრო და უფრო იფიტება…
გარეთ რომ ვერ გავდივართ, გასადნობ თოვლს პირდაპირ კედლიდან ვჭრით და ჩვენს თოვლის სახლსაც უჩნდება ახალი თაროები და სათავსოები…
დილით ცოტა ჩადგა ქარი და გავძვერით ყინულის სოროდან… სისხლი გვიდუღს და ცისკენ გვიხმობს, მაგრამ ნელ-ნელა ისეთი ქარია, თავს ვერ ვწევთ, მაშინვე თოვლით გვივსებს თვალებს, ცხვირს და კისერს… იმატებს ქარბუქი და ცა დაგვწივის, ვერ მოხვალთო ახლოს.. არ ვნებდებით მაინც და ჯიუტად მივყვებით ჩაყინულ თოკებს…
წინ ლაშა მიდის, კვეკვესკირი, უკან ზურა მიყვება, მერე მე ვარ და ბიძინა მოდის ჩემს უკან, არ ბერდება ეს კაცი.. აქეთ-იქით გაფენილი სარეცხივით გვაქნევს ქარი და ნისლში გვკარგავს, იშვიათად ვხედავთ ერთმანეთს, დაშორება 40-80 მეტრა ერთმანეთთან. უკვე საბანაკეზე მივალთ მალე, მაგრამ არ ჩანან დანარჩენი წევრები… ილია, გუა და იგორი. არადა, კარავის ნაწილი ჯგუფის ახალგაზრდა წევრ გუას უდევს, ის ისეთ მაგარ ფორმაშია, საჭირო რომ იყოს,  მთელი ჯგუფის ბარგს აიკიდებს და ივლის.
უკარვოდ მალე გავიყინებით, ხოდა, მალე უნდა დაგვეწიონ, თორე უკან გაბრუნება მოგვიწევს…მაგრამ  ნისლი იფანტება და ძაან შორს, კედლების და თოკების ძირში, სტაფილოსფერ კურტკას ვხედავთ. ეგეთი ფერის აცვია გუასაც ზუსტად… ხოდა ზის და ვერ მოძრაობს, ხან ადგება, ხან დაჯდება… რაც მთავარია,  მარტოა… არადა ილია არ დატოვებდა მარტოს გუნდის წევრს… იქნება ილიას მოუვიდა რამე… იქნებ რამის ნიშნება უნდა და იმიტო იცდის.. იგორი საერთოდ გადავარდა იქნებ, ან იქნებ ილია… არ ვიცი ვერაფერს ვფიქრობთ. შიში გვიტანს… უკან გაბრუნებულს ვერავის ვხედავთ, მხოლოდ გამოფიტულ სხეულს ნარინჯისფერი კურტკით და ქარს, რომელიც თოვლის კანს აფრცქვნის მთას და სვეტად ააქ ცაში.
არადა, უკვე ისე ცოტა რჩება საკარვემდე და აქიდან მწვერვალამდე აღარაფერია ხვალ…
მაგრამ რაღაცა მოხდა ალბათ ქვევით და რომც არ მომხდარიყო, ნარინჯისფერ კურტკას სამი საათი დასჭირდება ჩვენამდე მოსასვლელად, იქამდე შეიძლება კიდურები მოგვეყინოს რომელიმეს… გაჩერებულებს ადვილად მოგვერევა ქარი.
ვეშვებითო ყვირის ბიძინა და ხმაში ეტყობა, კარგ ამბავს არ ელოდება ქვევით.
დაფლეთილ ძველ თოკებზე სწრაფად ვეშვებით და ნელ-ნელა იკლებს თითქოს ქარიც. მზეც გამოდის. გახლართულ თოკებში საუკეთესოს გამოარჩევ ქვევით დასრიალდები და ერთადერთს ფიქრობ მე კი გამიძლოვო, მაგრამ თუ აიტანსო კიდე ორი ჯგუფის წევრის დაშვებას თოკი…
ცოტაც და ნარინჯისფერ კურტკიანს ახლოდან დავინახავთ და ოღონდ ცოცხალი იყოს ილიაც, იქნებ იგორსაც უბრალოდ სამხედრო ფერის ტანსაცმლის გამო ვერ ვხედავთ…
უცებ, აქ არიანო, ყვირის ბიძინა და სადღაც, მეორე თოკის ბოლოს, ილია და გუა დგანან საღსალამათები!
თურმე იგორს ჩაუცვია თავისი დიდი კურტკა, რომლის ფერიც არ გვენახა ჯერ და თურმე ის ცდილობს ფეხზე ადგომა დააძალოს გასავათებულ სხეულს…
უკან აბრუნებას აზრი აღარ აქ, უკვე 8-9 თოკი დავეშვით, არადა ამინდიც გამოვიდა ცოტა უკეთესი. მაგრამ ვერ ავასწრებთ უკან. ჩვენ რომც ავიდეთ, იგორი გაიყინება გზაში სადმე…
ასე ნანერვიულები და იმედგაცრუებულები ვეშვებით უკან გამოქვაბულში, ასე, პატარა გაუგებრობის გამო იყრება წყალში ამხელა შრომა, მარა არაუშავს… რამოდენიმე საათით ისევ ერთმანეთის დასახმარებლად ჩამორჩნენ ბიჭები თურმე და არ დავუღალატებივართ, ამოვიდოდნენ ორ საათში კარვით… იქამდე თურმე ჩვენც გავძლებდით იმიტომ რომ ქარი ჩადგა და მზე გამოვიდა, იგორიც ან უკან ჩაბრუნდებოდა ან ამოეღწია იქნებ… ხვალ კი საოცნებო მწვერვალი, და ბიძინას გარდა პირველად ვიქნებოდით 7000 მეტრს მაღლა ყველა და ეს იქნებოდა ახალი ეტაპი ცხოვრებაში. არაუშავს, ასე მოხდა და ტყუილად კიდევ არაფერი არ ხდება…
ხოდა ვწევართ ეხლა გამოქვაბულში, კიდე უფრო გამოფიტულები და ცოტა წავუძინოთო და დილით ეგრევე აქიდან წავიდეთო მთაზე ამბობს ზურა, კვეკვეც არ იხევს უკან. მაგარ ფორმაში არიან ბიჭები და მათ გვერდით მეც არ მეშინია ამ გამოწვევის მიღება. ხვალ ბოლო შანსია, მერე ქვევით გვიწევს დაშვება პროდუქტის გამო. თუ უცებ ჩაგვეძინა, იქნებ მოასწროს ორგანიზმა დასვენება… მაგრამ არა…
უნდა ჩაგვთვლიმოს უკვე და რაციაში გვიძახის ბანაკის უფროსი დიმა, ქართველებო, შველა გვჭირდებაო თქვენი…
აქა ვარო პასუხობს ბიძინა. ორი კაცი მომაშველე, ქალი კვდებაო მთაზე, ვერ ჩამოაღწევსო ბანაკში, ხმაზე ეტყობა ძლივს დგასო ფეხზეო… რაცია ისევ ლაპარაკობს და ჩაცმას ვიწყებთ მე და კვეკვე უსიტყვოდ… არადა, ისე თბილა საძილეში და ისე ღნავის ქარი გარეთ…
ზოგი ბარგს გვილაგებს, ზოგი გადანახულ შოკოლადს ან წყალს გვაწვდის, სწრაფად ვლაგდებით და ვიფუთნებით, გარეთ უკვე ბნელდება, თოვას უმატებს. გაკვირვებული გვიყურებს რუსი იგორი… გუშინ პატარა მეგობრული კამათი მოგვივიდა ოკუპაციის თემაზე, ახსნა მომიწია, როგორ ახლოს დგას მისი ქვეყნის დროშიანი ტანკები… მისი ხალხი იბრძვის და არა უშუალოდ პუტინი მიკლავდა მეგობრებს 2008-ში, რომ ხალხი წევს საზღვარს და არა პირადად ერთი პოლიტიკოსი. რომ მტერიც მტერია და მეგობარიც მეგობარი და რომ დიახ,  მაქვს მიზეზი რუსს ვესროლო, თუ მომეცა შანსი… და ეხლა ვემზადებით, რომ გავიდეთ და მთიდან დავაბრუნოთ რუსი მთამსვლელი ქალი, რომლის არც სახელი ვიცით და დიდად არც მოსალმებით იწუხებდა თავს წინა დღეებში. იგორს არ ესმის შეიძლება… მაგრამ ჩვენ ის არ გვესმის, სხვა მთამსვლელები როგორ არიან გატრუნული გარშემო კარვებში და გამოქვაბულებში, როგორ სხვა არავინ აპირებს მიეხმაროს თავისიანს.
გვერდით გამოქვაბულიდან ტაჯიკი გიდი ჩაის გვატანს ლიტრანახევარს, აფთიაქიდან ვართმევთ მოყინულობის ტაბლეტებს და დექსამეტაზონის ამპულებს, იმ შემთხვევაში, თუ მომაკვდავს მივუსწარით და სუნთქვა უნდა აღვუდგინოთ..
ვდგავართ გამოქვაბულთან ორნი, ბოლო სხივები ეცლება ცას, ქარში ძლივს ვიკავებთ წონასწორობას და დიდ ხელთათმანში დამალულ მუშტს მიწოდებს წლების საუკეთესო მეგობარი… ვურტყამ მეც მუშტს და ასე რეპერების სტილში ვუცხადებთ ერთმანეთს უსიტყვო ნდობას, რომ მოვკვდეთ შეიძლება, მაგრამ  ქალს არ დავუტოვებთ მთას გასაყინად…
სწრაფი ნაბიჯით ვუბერავთ ზევით, ჯერ ყინულის კედელზე თოკით, მერე ქედზე ლამის დაგვაგდოს ქარმა, მაგრამ – არა… რიგრიგობით ვკვალავთ თოვლს, მერე კლდეები იწყება.. დღეს ავლილ და უკან ჩამოვლილ გზაზე მივდივართ და ყველა წამს მნიშვნელობა აქვს…
ისე, უცნაურია, რომ მაინცდამაინც ქალის დასახმარებლად მივდივართ და მაინცდამაინც ჩვენ ორნი… იმდენ შარში ვყოფილვართ და იმდენი გადაგვხდენია სუსტი – არა, ლამაზი სქესი გამო, და ეხლა ვდგავართ მთაზე წერტილებად და მხარმიდებულები მივყვებით ზევით, სწრაფი ტემპით, რო გადარჩეს მთამსვლელი ქალი ოლია..
ხველა მეწყება და კვეკვე მიდის ეხლა წინ, ვცდილობ, არ ჩამოვრჩე და ზუსტად ზღვარზე ვაყენებ სისწრაფეს, ცოტა მეტი და ხრჩობა მეწყება, მერე უკვე მე ვიქნები საშველი.. გავრბივართ და საკუთარ მხრებზე დადებული თოვლი ხანდახან ფარდასავით მეფერთხება ტანზე ხოლმე პატარა ზვავებად. როგორც მამაჩემი იტყოდა ხოლმე შეშლილი ხმით…. იუჰუუუ ნამდვილი ალპინისტური ამინდია!
გადის საათები და არ ვჩერდებით, სულ ვფიქრობ, რო ოღონდ ცოცხალი ვიპოვოთ და არ დავუთმობთ მერე ცას, გავათბობთ, დექსამეტაზონს დავარჭობთ, გვერდით გავუთენებთ ღამეს… და ზედ დავეფარებით თუ საჭირო იყო. მთავარია სუნთქავდეს, მთავარია სიბნელეში მივაგნოთ და ან არ იყოს გადავარდნილი… გამოფიტულს არ აებნეს გზა, ან არ დანებდეს…
ეხლა მთელი ბანაკი ჩვენი ქოშინით სუნთქავს, ორი ჩვეულებრივი ქართველი, რომლებმაც გარეთ გასვლა გაბედეს და თბილ ძილს არჩიეს, არაფერი მეტი, არაფერი განსაკუთრებულის იმედადაა დარჩენილი მოსკოველი მთამსვლელი ქალი.
რაციაში გადმოგვცეს, უთქვამს, ვხედავო, ორი ფანარი მიახლოვდებაო ქვევიდანო… მალე ჩვენც დავინახავთ ალბათ…
ფანარს ვხედავო, კვევე ყვირის, შორსააო და მაღლაო, მარა, დედას ვუტირებთო, ავასწრებთო… კიდე უფრო ვუმატებთ თოკებზე ასვლის სიჩქარეს და ფანარი ჩანს, მაგრამ რამოდენიმე, თურმე კიდე ორი მოსკოველი ყავს მთას ატორღიალებული და ეძიძგილავება,  უკან გამოუშვას თუ დაიტოვოს. ნეტა რომელია ჩვენიო, ვუძახით ქოშინით ერთმანეთს, პირველი ახლოსაა, მარა დანარჩენები ისე მაღლა არიან, რო დილამდე ვერ მივაღწევთ მათთან. ვერ მივუსწრებთ ცოცხალს…რაღაცა ქედზე გარბის, მერე აღმართში, მერე ისევ თოკზე და პირველ ფანართან შეშდება კვეკვეს ლანდი… აქ არის ირა… ვიპოვეთ… ჩვენიააა… ცოცხალიააა… ყვირის ბავშვივით და თავზე ვადგები მეც ნახევრად გათიშულ, სიფრიფანა,  გაყინულ სხეულს… ვერცხლისფერი ცარიელი თვალებით..ვსვამთ ჩანთაზე ჩაის ვუსხამთ, მესამე ჭიქაზე უკვე ხმას იღებს, მაგრამ არ ისმის, რას ამბობს, თითქოს იღიმება, მაგრამ ცარიელი აქ თვალებიც და ხმაც.. ვუცარიელებთ ჩანთასაც და ჩვენ ვილაგებთ…
კიდურებს გრძნობს, სუნთქვა სტაბილური აქვს, ახველებს ბევრს,  მაგრამ ეგ არაფერი, ეგრე ვართ ჩვენც… წამლები არ უნდა, მთავარია იაროს აწი… არ იცის სადაა, არ იცის საითაა გზა, აღარ აქვს ენერგია.ჩაი ცოტას ათბობს და ვიწყებთ დაშვებას, წინ კვეკვე მიდის, თუ წაიბორძიკებს, მას ეყრდნობა ოლია. უკნიდან მე მიჭირავს ჩანთის საკიდით და წონასწორობას ვუბრუნებ, დაღლილობისგან მილასლასებს…
ორი თოკი რომ გავიარეთ, მწვერვალისკენ გზაზე, სადღაც მაღლა, ფანარი ჩანს… არ მოძრაობს, რაციაში მეუბნებიან, არ ვიცით ვინაა, მაგრამ გაანებეთ თავი, თავისით ჩამოვაო, თქვენ ოლია ჩამოიყვანეთ ცოცხალიო. მაინც გავძახე ცას ხო ხარ-მეთქი კარგად და მთელი სხეული გამიყინა პასუხმა…
მიშველეთ არ დამტოვოთო, მე აქ მოვკვდებიო დღეს… გავიყინები, მეგობაროო, გეხვეწებიი… არ დამტოვო,  იძახის ხმა და სადღაც 3-4 საათის სავალია იქამდე…
რაციაში ბანაკის უფროსს ვეუბნები რომ მარტო წავალ ზევით ან აქ დავუცდი, ცოცხალი კაცი როგორ დავტოვოთქო აქ. მკაცრად მპასუხობენ,  რომ მას ვერ ვუშველით და ჯერ ეს გოგო უნდა ჩავიყვანოთ…
ვცდილობ ქვევიდან გავამხნეო და არაო, ვერ ვივლიო, შანსი არააო, მემშვიდობება ციდან ნაცნობი ხმა, მაგრამ ვერ ვხვდები, ვინააა.
ერთ საათში ამბობენ მის სახელს რაციაში და ვხვდები აკლიმატიაზაციაზე რომ მოსკოველი ტიპი გავიცანი, ეგ დამიტოვებია მთაზე ჯერ კიდე ცოცხალი. ბევრი ვისაუბრეთ იმ დღეს, კაი ვინმეა, არ გავს სხვებს და ძაან უყვარს საქართველო. ხოდა ეხლა მთაზეა თოკებში გახლართული და დაღლილს არ შეუძლია თავი გაითავისუფლოს… მერე ვიღაცამ თქვა მაგის ზევით ვარო და მე მივხედავო, ცოტა მომეშვა…
ქვევით ვეშვებით და იმატებს ქარიც და თოვაც. გზას ძლივს ვაგნებთ, გზადაგზა ვარდება ჩვენი ნაპოვნი მთამსვლელი ქალი ოლია, ჩაის ვასმევსთ და ვეხვეწებით იაროს კიდე. საათები გადის, წარმოდგენა არ მაქვს, როგორ აგნებს ეგეთ ნისლში გზას კვეკვე და მუხლამდე მოსულ ახალ თოვლში პოულობს ბილიკს… ხოდა მალე ბანაკთან ვიქნებით, უკვე ძალა აღარ აქვს, ტირილითაც კი ვეღარ ტირის, უცნაურად სლუკუნებს…
ჩაყინულ თოკზე ვერ ეშვება, ზედ ვიბამთ და ისე ჩაგვყავს. კარვამდე ოცი ნაბიჯია და აღარ ადგამს ფეხს… ტირის და იხრჩობა ხველებით. ბოლოს იქამდეც მიგვყავს. კარავს ვუთოვლით, ჩანთას ვხსნით ზურგიდან და ჩემი ჩანთიდან ვიღებ მის ნივთებს… უცებ ხმას იღებს და მანდ ჩემი „ემესერი” (პატარა გაზქურა) იყოვო, ვაჩვენებ ჩემს ცარიელ ჩანთას და მინდა იქვე მივაჭყლიტო მისი ემესერი სახეზე, რომელიც კარავში დავულაგე წუთების წინ…. რა ნაგლია,  საიდან ჩამოვათრიეთ და იმაზე ფიქრობს, რომ რაღაცა ნივთს არ ვუბრუნებ და რაღაცას გავაყოლებ ხელს…გულისრევა მინდება, მაგრამ მიხარია, რომ ცოცხალია,  ეხლა შევა კარავში და დაიძინებს…
გული მწყდება, ამის მაგივრად მართლა ის ჯიგარი მეორე მოსკოველი გადაგვერჩინა, იქნებ ჯობდათქო…
გამოქვაბულში ბიჭებს არ სძინავთ. მაგრები ხართო, მთელი რეგიონი თქვენს ამბებს უსმენსო რაციაზე…
ძაან გამოვიფიტეთ, დილით მთაზე წასვლის შანსი აღარაა, ამ ქალს შევწირეთ მთელი გუნდის მწვერვალი და მადლობაც არ უთქვამს… თუმცა მაგის გამო არც გვიქნია, ვიცი… მაინც ნასიამოვნებს გვთლემს და კმაყოფილებს…
ღამე რაციის შრიალი მაღვიძებს… ღვიძავსო ვინმეს – იხვეწება რაციის მეორე მხრიდან რუსული ხმა… მწვერვალიდან ბანაკამდე შუაგზაში ნახევრად გაყინული ზისო ვიღაც. კვდებაო და უშველოთო იქნებ.. ვხვდები ჩემ მოსკოველ ნაცნობზეა ლაპარაკი… წამოდგომას ვცდილობ, მაგრამ აღარაა ძალა და ენერგია ორგანიზმში… თოკებიდან გამოუხნია იმ მეორეს, დაუშვია ცოტა ქვევით მაგრამ მიუტოვებია მერე…
ზის ეხლა უფანროდ, უწრიაპოდ და დასაშვების გარეშე, ნახევრად დაბრმავებული და ელოდება როდის გაიყინება…
ბიძინა დეტალურად არკვევს ვინ მიაგდო ასე უნამუსოდ, ვინ დროზე არ გადმოსცა, ვინ არ დაეხმარა და აგინებს ყველას თავთავის წილს რაციაში.
მერე თავიდან უკეთებს ორგანიზებას აფთიაქს, დიდი რაოდენობის ცხელ ჩაის, აღჭურვილობას, რომელიც აკლია და მთელ რეგიონს ესმის, ისევ როგორ იქოქება სამაშველო ოპერაცია ქართველების ინიციატივით  რუსის დასახმარებლად,  რომელიც თავისიანებმა გაწირეს…
არადა დილაა, მთაზე ახალი ჯგუფები გადიან, არავინ დაგვთანხმდა, რომ აღჭურვილობა წაუღონ ზევით მომაკვდავს,  იქნებ თავისით დაეშვას…
ზურა და გუა ტანზე იცმევენ და გასასვლელად ემზადებიან…  უძინრები და დაღლილები არიან,  მაგრამ დაუფიქრებლად ემზადებიან მეორე სამაშველოსთვის…
ბიჭებს რომ ვუყურებ სიამაყე მათბობს, პირველად არიან ამ სიმაღლეზე, პირველად ასეთ რთულ მთაზე და ამ ქარბუქში მაინც გადიან სხვის საშველად…
ბიძინა სუსტადაა და დარდობს,  რომ თვითონ ვერ გვეხმარება, მაგრამ რჩევებს არიგებს, რაციით არკვევს ყველა დეტალს… ნამდვილი ტერორი აქ ატეხილი, ყველა იმალება, ვერავინ აღიარებს, რომ  მიტოვებული  მათიანი კაცი ჩვენი საშველია…
გამოქვაბულის ვიწრო კარებში ძვრებიან ზურა და გუა და ეფარებიან თოვლის ფარდას…ზურას წარმოუდგენელი ფიზუკური ფორმისა და გამოცდილების იმედი მაქვს, გუაც მაგარი გამძლე და თავზეხელაღებული გამოდგა ამ ექსპედიციაში…
მერე მთვლემს და თან ჩამესმის რაციის შიშინი, აი ვხედავთ, აი ვიპოვეთ… არაა კარგად, მაგრამ მოძრაობს.. მალე დავეშვებით, მალე მოვიყვანთ კარვამდე…მთელი ღამე იმუშავეს ბიჭებმა მის ჩამოსაყვანად…
უკვე გათენდა. ქვევით დასაშვებად ერთი საათი გვაქ… მერე ზვავები ჩახერგავენ გზას და ბიჭები არც ისვენებენ… ჩალაგებულები ვხვდებით და ქვევით ვეშვებით… არცერთი იმჩნევს დაღლილობას.
მეორე გადარჩენილი არც მინახავს, გზაში ყვებიან მის ამბებს ბიჭები.. თოკზე ეკიდაო ნახევრად გათიშული, აუარესო გვერდი სხვებმა და არც მიაქციესო ყურადღება, მერე ჩამოუხსნიათ და ამას უკითხავს მარშუტკით მიდიხართო აბანოში თუ ტაქსით… ხშირად იწყებს არეულად მუშაობას ტვინი სიკვდილის წინ და ჰალუცინაციებიც არაა უცნაური გადაღლილობისას…
ფაქტიურად  შეურაცხადი ჩამოიყვანეს და მიუწვინეს კარავში მის მეგობარს, მეგობარს, რომელმაც ფეხი არ გაადგა გარეთ მის დასახმარებლად, შეშინებული რაციაშიც კი არ გვცემდა ხმას, როცა მისი მეგობრის ადგილსამყოფელს ვარკვევდით…
ბუტილკა სირბილით ჩამოვიარეთ და 15 წუთში უზარმაზარმა ზვავმა დაფარა იქაურობა, გამოვასწარით…
ბანაკის უფროსმა უამრავი მადლობა დახარჯა რაციაშივე, მერე, პატივისცემის ნიშნად, კი საუნა და წყალი გაათბობინა, გაყინულები რო გავმლღვალიყავით ჩამოსვლისთანავე…
ბანაკში აფი და ბექა დაგვხვდნენ, ღამის ამბები მთელ ბანაკს მოსდებოდა უკვე. მადლობაო აფიმ, ამაყი ვარ,  რომ გავიგე რეებიც აკეთეთო…
თუმცა დავბრუნდით ასე წაგებულები, უმწვერვალოდ, უმწვერვალოდ, რომელზეც ყველა ასე ვოცნებობდით და რომელიც სხვებს შევალიეთ… მაგრამ მთა აქ დგას და ჩვენ კიდე დაგვრჩა დრო, იქნებ ისევ ვცადოთ, თუ კარგად  დავისვენეთ  და  ენერგიები  მოვიკრიბეთ…
ერთი დღის მერე მთიდან გადარჩენილებიც დაბრუნდნენ, მოსკოველი ოლია წესიერად არც მოგვსალმებია… ალბათ იტყვის როდესმე, რომ ჩემითაც დავეშვებოდიო ბანაკამდე… შარშანაც კვდებოდა ამ მთაზე თურმე და აფიმ ჩამოიყვანა მაშინ, ალბათ შეეჩვია, რომ ქართველები უნდა შველოდნენ და ჩვეულებრივ ამბავად აღიქვამს. სამაგიეროდ, კინაღამ იტირა ორმეტრიანმა ალპინისტმა ანდრეიმ…
საღამოს კონიაკზე დაგვპატიჟა მადლობის ნიშნად, ბევრს ვერ ვილაპარაკებო,  მოგვიბოდიშა, მაგრამ ქართულად ერთი სიტყვა ვიციო… “მიყვარხართო” თქვა და დალია… მერე მოყვა, როგორ ენატრება შვილები და ცოლი და როგორ უხარია, რომ მათ ნახავს მალე… გუას (გურამ იმნაძის) სიმამაცემ გააოცა ყველაზე უფრო ალექსეი… 24 წლის გუასი,  რომელმაც თავისი სიმაღლის რეკორდი მაშინ მოხსნა,  როცა სხვას მოათრევდა ქვევით ზურასთან ერთად… პირველად კი იყვნენ ამ სიმაღლეზე ორივენი, მაგრამ უკან არ დაუხევიათ წამით…
ბიძინასაც უხადა მადლობები, ვიჯექით გვიანობამდე და ვსაუბრობდით ადამიანთან, რომელიც მწვერვალზე კი ავიდა, მაგრამ ვეღარ შეძლო დაბრუნება უკან მარტომ. სულ არ ავსულიყავიო ნეტა.
ჩვენ ვერ ავედით და ვერ შევიმატეთ კიდე ერთი წარმატება, მაგრამ გავიჩინეთ ახალი მეგობარი, რომელსაც დღეს კიდე უფრო უყვარს ალბათ საქართველო…
თუმცა არც ვიცი, მთაზე მთავარი მაინც ისაა, შეიძლება, რომ არსებული მისტიური ლეგენდა თავზეხელაღებულ ქართველებზე, ამ რეგიონში და საერთოდ საბჭოთა ალპინიზმში ცოტა ხნით კიდე გავაგრძელეთ…
ბოლო დღეეები ტემპერატურა ძაან დაეცა, ბანაკშიც ისე ცივა, როგორც მთაზე, გადაუღებლად თოვს… ზამთარი ადრე მოვიდაო წელს ამბობენ ადგილობრივები… არც ვიცით, ისევ თუ გვექნება ცდის შანსი, თუ მიგვიშვებს წელს საერთოდ ხან ტენგრი…
ძნელია აქიდან მთის გარეშე უკან დაბრუნება. იმდენი ხანი ვოცნებობდით აქ მოსახვედრად, არავინ იცის,  კიდე როდის ვიშოვით დიდ მთაზე წამოსასვლელ ფინანსებს.
გუშინ ბრაზიანი მთიდან, “პაბედიდან” დაბრუნდა ჩემი აზერბაიჯანელი მეგობარი რუფატიც, უმწვერვალოდ,  მაგრამ ავდარს გადარჩენილი, ჯანმრთელი და საღსალამათი.
მალე ინდოეთში წვიმები გადაიღებს… მე ცოტა რესურსს ისეც მოვაგროვებ და გზას გავაგრძელებ, ხმელეთით საზღვრიდან საზღვრამდე, მერე როგორმე გადავცურავ ზღვებს და ავსტრალიამდე, მერე ისევ ოკეანეს მიღმა და ასე გავა წლები…
მაგრამ ჯერ ისევ თბილისში დაბრუნება ისევ ომი და ხვეწნა-მუდარა, რომ შვილები მანახონ, შვილები რომლების გარდა არც აღარაფერი დამრჩენია და რომლებსაც მთავარ კოზირად იყენებენ ომში, ომში, რომელიც არ არსებობს…
და მაინც, დღეს ორი ადამიანით მეტი დადის პლანეტაზე, ქართველები კი არ კვდებიან მთაში მარტივად და მათ გვერდით მშვიდად გრძნობენ სხვებიც თავს… იმიტომ რომ ერთმანეთის იმედი აქვთ, მეგობრის იმედი რო გაქვს კიდე, მერე აღარ გეშინია არაფრის.
წელს პირველად მოხვდნენ აქ და ამ ყველაფერში მონაწილეობა მიიღეს:
ზურა კვესიტაძემ
ლაშა კვეკვესკირმა
გუა იმნაძემ
ბექა ფაჯიშვილმა
ილია ბერულავამ
მე ირაკლიმ
ჯგუფს კი ხელმძღვანელობდა ბიძინა გუჯაბიძე…
ამ ბანაკში მაშველად და გიდად მუშაობდა აფი გიგანი, რომელიც ხვალ გარდაცვლილი ბულგარელი მთამსვლელის ჩამოსვენების ოპერაციას ხელმძღვანელობს…
წელს, სამწუხაროდ, მასთან ერთად არ მუშაობს აქ კიდე ერთი კარგი ქართველი ლევან შერვაშიძე.
ვიცი, ქართველები აქ ისევ დიდხანს ვემახსოვრებით, ხოდა თუ როდესმე მოხვდებით ტიანშანში, მშვიდად თქვით, საიდანაც ხართ…
ნაწერიც და ექსპედიციაც ეძღვნებათ ამ რეგიონში გარდაცვლილი ქართველი მთამსვლელების ხსოვნას.
ასევე ყველა სხვა ქართული ექსპედიციის მონაწილეს, ვისი დამსახურებითაც , დღემდე პირველ რიგში ჩვენებს სთხოვენ შველას…
2017 წლის 17 აგვისტო ტიანშანის საბაზო ბანაკი…

ENG
“I know that Georgians will be remembered here for a long time, so, if you ever come in Tianshan, without any doubts say where are you from!” – this is a phrase from the narrator and the traveler, Irakli Gujabidze. The reader will be able to follow our heroic mountain climbers, who have not reached such a desirable peak, because they have saved two Russian alpinists, but the peak of humanity and nobility has been conquered.