კლიმატის ცვლილების მეოთხე ეროვნული შეტყობინება

მყინვარები

საქართველოს მყინვარები ქვეყნის მნიშვნელოვანი კლიმატურ−ეკონომიკური რესურსია,
რადგან მათში ინახება დიდი ოდენობით მტკნარი წყალი. ისინი წყლის რეჟიმისა და
რეგიონული კლიმატის ფორმირებისთვის ერთ-ერთი ძირითადი ფაქტორია. კლიმატის
თანამედროვე ცვლილების გამო მიმდინარეობს მყინვარების სწრაფი დეგრადაცია.
მყინვარის დნობა გამოწვეულია გლაციალური და ჰიდროლოგიური ხასიათის სტიქიური
მოვლენების სიხშირისა და ინტენსივობის ზრდით, ზღვის დონის მატებითა და
მდინარეთა ჩამონადენის ცვლილებით.
1960-1970 წლებში ყოფილ საბჭოთა კავშირში დიდი მოცულობის გლაციოლოგიური
სამუშაოები ჩატარდა, რის საფუძველზეც შეიქმნა სსრკ-ს მყინვარების კატალოგი.
საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, საქართველოში შეწყდა სტაციონარული და საველე
გლაციოლოგიური მონიტორინგი. ბოლო წლებში ტარდება ეპიზოდური დაკვირვებები
მყინვარებზე. იმისათვის, რომ კლიმატის მიმდინარე ცვლილების ზემოქმედებით
მყინვარების დნობის პრობლემას მეცნიერულად დასაბუთებული პასუხი გაეცეს, საჭიროა
მაღალი გარჩევადობის თდზ-ის გამოყენება. თდზ-ის გამოყენებამ შესაძლებელი გახადა
განისაზღვროს საქართველოს მყინვარების მახასიათებელი უმეტესი პარამეტრი:
მყინვარის მაქსიმალური სიგრძე, ფართობი, მინიმალური და მაქსიმალური სიმაღლე,
ფირნის ხაზის სიმაღლე, აბლაციის და აკუმულაციის ფართობები.

კლიმატის ცვლილების ზემოქმედება საქართველოს მყინვარებზე

კლიმატის თანამედროვე ცვლილება უარყოფით გავლენას ახდენს მყინვარებზე, მათ სწრაფ დეგრადაციას იწვევს. ეს ნათლად ვლინდება მყინვარული აუზების მახასიათებლების (მყინვართა რაოდენობა და ფართობი) ცვლილებებში, მცირე მყინვარების (ფართობი 0.1- დან 0.5 კმ2-მდე) დნობაში და დიდი მყინვარების (ფართობი >2 კმ2-ზე) უკანდახევაში, რაც კლიმატის რეგიონული ცვლილების ეფექტური ინდიკატორია. კლიმატის თანამედროვე ცვლილების ზეგავლენის განსაზღვრა მთლიანად მყინვარულ აუზებზე და, კერძოდ, მცირე მყინვარებზე, შესაძლებელია 2012−2016 წლების თდზ-ით დადგენილი მყინვარული აუზების მყინვარების კონტურებისა და ფართობების შედარებით ამ მყინვარების შესაბამის მონაცემებთან კატალოგიდან. კატალოგისა და თდმ-ის მონაცემებს შორის დროში დაახლოებით 50-წლიანი სხვაობა ქმნის წინაპირობას მყინვარების ცვლილებების შესაფასებლად.

თანამგზავრულ სურათზე ასახული ზოგიერთი მცირე და საშუალო ზომის მყინვარის იდენტიფიკაცია შესაძლებელია მხოლოდ კატალოგის სქემების საშუალებით. მყინვარების
იდენტიფიკაციის შემდგომ განისაზღვრა მყინვარულ აუზებში ყველა მყინვარის ფართობი

და მათი რაოდენობა. გაირკვა, რომ თდზ-ით განსაზღვრული ფართობები ზოგიერთ შემთხვევაში კატალოგის შესაბამის მონაცემზე მეტი აღმოჩნდა. ეს კი იმას უნდა ნიშნავდეს, რომ შეიძლება კლიმატის გლობალური დათბობის ფონზე ამ მყინვარების ფართობები პირიქით გაიზარდა ან, რაც უფრო სავარაუდოა, კატალოგის მონაცემები არაზუსტია.
ამ გაურკვევლობის აღმოფხვრისათვის თდზ-ის საშუალებით დადგენილი მყინვარების
ფართობები შედარდა ყოფილ სსრკ ტოპოგრაფიულ რუკებზე მოყვანილ ამ მყინვარების
ფართობებს. ფართობების ასეთი არაზუსტი მნიშვნელობები აქვს დასავლეთ საქართველოს 108 მყინვარს, რომელთა შორის 39 მცირე მყინვარია. აღმოსავლეთ საქართველოში ასეთი გაურკვევლობა აქვს 7 მყინვარს, რომელთა შორის 5 მცირე მყინვარია. ყველა ამ მყინვარისათვის თდზ-ით განსაზღვრული ფართობები ტოპოგრაფიული რუკების საშუალებით განსაზღვრულზე ნაკლები აღმოჩნდა. ტოპოგრაფიული რუკების საშუალებით განსაზღვრული ფართობები კლიმატის
გლობალური დათბობის ფონზე მყინვარების დეგრადაციას ადასტურებს. საქართველოში 12 მყინვარული აუზია, აქედან 6 დასავლეთ, ხოლო 6 – აღმოსავლეთში. დღევანდელი მდგომარეობით, დასავლეთ საქართველოში, მყინვართა რიცხვი, კატალოგის მონაცემებით – 409 შეადგენდა, ხოლო დაკავებული ფართი იყო 456.1 კმ2. ამჟამად, დასავლეთ საქართველოში, თდზ-ის მონაცემებით, მყინვართა რაოდენობაა 323, ხოლო დაკავებული ფართია 331.2 კმ2. აღმოსავლეთ საქართველოში, მყინვართა რიცხვი კატალოგის მონაცემებით 132 შეადგენდა, ხოლო დაკავებული ფართი იყო 86.9 კმ2. ამჟამად, აღმოსავლეთ საქართველოში თდზ-ის მონაცემებით 60 მყინვარია, ხოლო დაკავებული ფართია 45.8 კმ2.

დასავლეთი საქართველო							აღმოსავლეთი საქართველო
მყინვარული აუზები	მყინვარების რაოდენობა			მყინვარების ფართობი(კმ2)			მყინვარული აუზები	მყინვარების რაოდენობა			მყინვარების ფართობი(კმ2)
მყინვარული აუზები	კატ.	თდზ	D	კატ.	თდზ	D	მყინვარული აუზები	კატ.	თდზ	D	კატ.	თდზ	D
ბზიფი	13	9	4	7.1	3.2	3.9	ლიახვი	22	4	18	6.6	1.6	5
კელასური	3	1	2	1.5	0.7	0.8	არაგვი	5	1	4	1.6	0.3	1.3
კოდორი	120	91	29	68.5	39	29.5	თერგი	68	35	33	67.5	39.5	28
ენგური	194	153	41	305.2	236.4	68.8	ასა	3	3	0	1.4	1	0.4
ხობისწყალი	3	1	2	0.4	0.1	0.3	არღუნი	6	1	5	1.0	0.1	0.9
რიონი	76	68	8	73.4	51.8	21.6	პირიქითა ალაზანი	28	16	12	8.8	3.3	5.5
სულ	409	323	86	456.1	331.2	124.9	სულ	132	60	72	86.9	45.8	41.1

საქართველოს მყინვარებზე კლიმატის გლობალური დათბობის ზემოქმედებისშედეგად, მდინარეთა აუზების მიხედვით, მყინვარების რაოდენობა და ფართობები შემცირებულია, აღმოსავლეთ საქართველოში უფრო მეტად, ვიდრე – დასავლეთ საქართველოში.
ჩატარებულია თდზ-ის სურათებზე მცირე მყინვარების იდენტიფიკაცია, განისაზღვრა ფართობები და აღმოიფხვრა ის გაურკვევლობები, რომლებიც კატალოგში მოყვანილ ზოგიერთ მცირე მყინვარს ახასიათებს. ასეთი გაურკვევლობები მცირე მყინვარების შემთხვევაში დასავლეთ საქართველოს 39 და აღმოსავლეთ საქართველოს 5 მცირე მყინვარს ახასიათებს, რაც მყინვარული აუზების შესწავლისას აღმოიფხვრა. ყოველივე ამან შესაძლებელი გახადა დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოს მცირე მყინვარებისათვის განსაზღვრულიყო, მცირე მყინვარების წარსული და ამჟამინდელი მონაცემები. კატალოგის მიხედვით დასავლეთ საქართველოში 236 მცირე მყინვარი იყო აღრიცხული. დადგინდა, რომ მთელი რიგი მცირე მყინვარების, რომლებიც ტოპოგრაფიულ რუკებზე იყო დატანილი, აღარ არსებობს. თდზ-ის მონაცემების მიხედვით დასავლეთ საქართველოში დარჩა 102 მცირე მყინვარი, ხოლო დანარჩენი 134 მცირე მყინვარი გადნა და/ან თოვლნარად იქცა, ან მთლიანად გადნა. აღმოსავლეთ საქართველოში საბჭოთა კავშირის კატალოგის მიხედვით აღრიცხული იყო 104 მცირე მყინვარი. ამჟამად, აღმოსავლეთ საქართველოში კლიმატის გლობალური დათბობის გამო დარჩენილია 31 მცირე მყინვარი. დანარჩენი 73 მცირე მყინვარი ან თოვლნარად იქცა, ან მთლიანად გადნა.

ამგვარად, დადგინდა, რომ აღმოსავლეთ და დასავლეთ საქართველოში მცირე მყინვარების რაოდენობა და ფართობები შემცირდა. მცირე მყინვარების დნობის პროცესი უფრო აქტიურია აღმოსავლეთ საქართველოში, ვიდრე – დასავლეთში.

	დასავლეთი საქართველო				აღმოსავლეთი საქართველო
№ კატალოგის		თდზ მონაცემები				თდზ მონაცემები
	მონაცემები	მცირე მყინვარი	თოვლნარი	გამქრალი მყინვარი	კატალოგის მონაცემები	მცირე მყინვარი	თოვლნარი	გამქრალიმყინვარი
1	38	20	37	0	13	10	5	0
2	52	25	57	2	2	2	0	0
3	55	17	90	1	12	3	6	3
4	11	5	13	1	24	2	9	13
5	14	5	10	2	47	13	30	11
6	8	4	5	1	6	1	10	0
7	14	5	24	1	–	–	–	–
8	8	2	20	3	–	–	–	–
9	5	2	7	2	–	–	–	–
10	12	5	9	1	–	–	–	–
11	16	12	8	0	–	–	–	–
12	3	0	4	1	–	–	–	–
სულ	236	102	284	15	104	31	60	27

დიდი მყინვარების უკანდახევის დინამიკა განსაზღვრულია მყინვარის ენის ბოლოს გადაადგილების სიჩქარის დადგენით თდმ-ის საფუძველზე. პრობლემის გადაწყვეტის გასამარტივებლად შერჩეულია ის მყინვარები, რომელთა ენის ბოლო არ არის დაფარული ნაშალი მასალით. გერგეტისა (თერგის აუზი) და ადიშისთვის (ენგურის აუზი). თანამგზავრული მონაცემით მყინვარ გერგეტის მაქსიმალური სიგრძეა 7.1 კმ, ხოლო, კატალოგის მიხედვით, 8.5 კმ, რაც ნიშნავს, რომ დაახლოებით 50 წლის განმავლობაში მისი სიგრძე 1400 მ-ით შემცირდა, ანუ წელიწადში საშუალოდ 28 მეტრით. ადიშის მყინვარის სიგრძე წელიწადში საშუალოდ 16 მეტრით შემცირდა.

ცხრილი4.4.3:გერგეტისა და ადიშის მყინვარების მახასიათებლები

მყინვარი	მახასიათებელი
	სიგრძე(კმ)		ფართობი		სიმაღლე						აბლაციისარის ფართობი(კვ.კმ)
	სიგრძე(კმ)		ფართობი		მინიმალური		მაქსიმალური		ფირნის ხაზის		აბლაციისარის ფართობი(კვ.კმ)
	თდზ	კატ.	თდზ	კატ.	თდზ	კატ.	თდზ	კატ.	თდზ	კატ.	თდზ	კატ.
გერგეთი	7.1	8.5	5.2	8.3	3,091	2,870	4,936	5,030	3,771	3,650	1.5	2.3
ადიში	7.1	7.9	9.3	9.9	2,400	2,310	4,931	4,000	3,475	3,430	−	−

სურათზე 4.4.1 ნაჩვენებია თდმ-ის საფუძველზე გერგეტისა და ადიშის მყინვარების უკანდახევის სქემატური სურათი. სხვადასხვა წელს მყინვარების მდებარეობა სხვადასხვა ფერის კონტურით არის ნაჩვენები. კონტურების გადამკვეთი თეთრი ფერის ტეხილი ხაზის საშუალებით გამოთვლილია მყინვარების უკანდახევის მანძილები მყინვარ გერგეტისათვის 2015 წლის 15 აგვისტოს, ხოლო მყინვარ ადიშისათვის – 2016 წლის 24 აგვისტოს თანამგზავრული სურათების ფონზე.

ცხრილ 4.4.4-ში მოყვანილია თდზ მონაცემების საფუძველზე განსაზღვრული მყინვარ გერგეტის უკანდახევის მახასიათებლები თარიღების მიხედვით.

ცხრილი 4.4.4: გერგეტის მყინვარის ენის უკანდახევის მდებარეობა და მანძილები

No	თარიღი	უკან დახევა წინა ნიშნულის მიმართ,მ	ჯამური უკან დახევა,მ
1	8/25/1977	0	0
2	9/26/1984	106	106
3	8/31/1989	111	217
4	8/3/1999	122	339
5	9/1/2001	40.6	379.6
6	8/30/2006	152	531.6
7	9/18/2007	25.4	557
8	8/30/2009	38.2	595.2
9	9/21/2011	94.9	690.1
10	8/28/2014	31.7	721.8
11	8/15/2015	34.4	756.2

მონაცემების ანალიზი გვიჩვენებს, რომ გერგეტის მყინვარის უკანდახევის სიჩქარე: მთლიან პერიოდში შეადგენს დაახლოებით 19.7 მ/წ; პირველ პერიოდში – დაახლოებით 15.1 მ/წ; მეორე პერიოდში – კი 26.7 მ/წ. ბოლო ორი პერიოდის განხილვა გვიჩვენებს, რომ მთლიანობაში მყინვარის უკანდახევა არაწრფივი ხასიათისაა, ხოლო მეორე პერიოდში უკანდახევა მნიშვნელოვნად აღემატება მთლიანი პერიოდით განსაზღვრულ ტენდენციას, რაც მყინვარზე კლიმატის რეგიონული ცვლილების გაზრდილი ზემოქმედების ხარისხზე მეტყველებს. გერგეტის მყინვარის უკანდახევის (1978-2013 წწ.) მიწისპირა დაკვირვებების მონაცემები (ცხრილი 4.4.5) გამოიყენება თდზ-ის საფუძველზე განსაზღვრული გერგეტის მყინვარის უკანდახევის მონაცემების ხარისხის კონტროლისთვის.

ცხრილი 4.4.5: გერგეტის მყინვარის ენის ბოლოს უკანდახევის სიდიდეები საველე
მონაცემების საფუძველზე

No	თარიღი	უკანდახევა წინა ნიშნულის მიმართ,მ	ჯამური უკან დახევა.მ
1	1978	0	0
2	1990	79	79
3	2000	174	253
4	2011	400	653
5	2013	65	718

ამ მონაცემების საფუძველზე განისაზღვრა გერგეტის მყინვარის უკანდახევის დინამიკა. აქაც, მეტი ინფორმაციულობისთვის, სადამკვირვებლო პერიოდი (1978-2013 წლები) გაიყო ორ ქვეპერიოდად: 1978- 2000 და 2000-2013 წლები. მონაცემების ანალიზი გვიჩვენებს, რომ გერგეტის მყინვარის უკანდახევის სიჩქარე, მიწისპირა დაკვირვებებით, მთლიანი პერიოდისათვის შეადგენს დაახლოებით 21.4 მ/წ; უკანდახევის სიჩქარე პირველ პერიოდში არის დაახლოებით 11.3 მ/წ, მეორე პერიოდში კი – 35.9 მ/წ. სტეფანწმინდის მეტეოროლოგიური სადგური მდებარეობს 1750 მ სიმაღლეზე გერგეტის მყინვარის სიახლოვეს. ცხრილ 4.4.6-ში მოყვანილია ამ სადგურის მონაცემებით გამოთვლილი ზაფხულის საშუალო ტემპერატურები ორი პერიოდისთვის და მათ შორის სხვაობა. სამივე თვეში აღინიშნება მატება, ზაფხულში საშუალოდ
1.10C–ით. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ გერგეტის მყინვარის სწრაფი დეგრადაცია
გამოწვეულია კლიმატის თანამედროვე ცვლილებით.

ცხრილი 4.4.6: ჰაერის საშუალო ტემპერატურის მონაცემები სტეფანწმინდის
მეტეოსადგურის მიხედვით

პერიოდი	ივნისი	ივლისი	აგვისტო	ზაფხული
Tmean1977–2000,⁰C	11.9	14.7	14.3	13.6
Tmean2001–2015, ⁰C	13.1	15.2	15.7	14.7
DTmean, ⁰C	1.2	0.5	1.4	1.1

ადიშის მყინვარისთვის 1987-2016 წლების თანამგზავრული სურათების მიხედვით (სურ. 4.4.1ბ) განისაზღვრა მყინვარის ენის ბოლოს მდებარეობები, შედგა უკანდახევის გრაფიკები 30 წლიანი მთლიანი პერიოდისთვის და კლიმატის ცვლილების ზემოქმედების დეტალური აღწერისათვის ორი ქვეპერიოდისთვის: 1987-2001 და 2001-2016 წლები. ამ მონაცემების ანალიზი აჩვენებს, რომ ადიშის მყინვარის უკანდახევის სიჩქარე მთლიანი პერიოდისთვის შეადგენს დაახლოებით 16.1 მ/ წ; პირველ პერიოდში – დაახლოებით 7.5 მ/წ; მეორე პერიოდში – დაახლოებით 18.9 მ/წ. ორი პერიოდის განხილვა გვიჩვენებს, რომ მთლიანობაში ადიშის მყინვარის უკანდახევა არაწრფივი ხასიათისაა და ბოლო პერიოდში უკანდახევა აღემატება მთლიანი
პერიოდით განსაზღვრულ ტენდენციას. თდზ-ის საფუძველზე განსაზღვრული ადიშის მყინვარის უკანდახევის მონაცემების ხარისხის კონტროლისათვის გამოყენებულია 1985-2012 წლებში
ადიშის მყინვარის უკანდახევის საველე დაკვირვების მიწისპირა მონაცემები. ამ მონაცემების საფუძველზე განისაზღვრა ადიშის მყინვარის უკანდახევის დინამიკა, ხოლო მეტი ინფორმაციულობისათვის საველე დაკვირვების 28-წლიანი პერიოდი გაიყო ორ ქვეპერიოდად: 1985-2000 და 2001-2012 წლები. ამ მონაცემების ანალიზი გვიჩვენებს, რომ ადიშის მყინვარის უკანდახევის სიჩქარე მთლიანი პერიოდისთვის შეადგენს დაახლოებით 12.6 მ/წ; უკანდახევის
სიჩქარე პირველ პერიოდში შეადგენს დაახლოებით 11.6 მ/წ, მეორე პერიოდში – 15.6 მ/წ.
მესტიის მეტეოროლოგიური სადგური მდებარეობს 1500 მ სიმაღლეზე, ადიშის მყინვართან ახლოს. ცხრილ 4.4.7-ში მოყვანილია ამ სადგურის მონაცემების საფუძველზე გამოთვლილი ზაფხულის საშუალო ტემპერატურები ორი პერიოდისთვის და მათ შორის სხვაობა. სამივე თვეში აღინიშნება მატება, ზაფხულში საშუალოდ 0.6 0 C–ით. ეს მონაცემები ადასტურებს ვარაუდს, რომ ადიშის მყინვარის დეგრადაცია გამოწვეულია კლიმატის მიმდინარე ცვლილებით.

ცხრილი 4.4.7: ჰაერის საშუალო ტემპერატურის მონაცემები სტეფანწმინდის
მეტეოსადგურის მიხედვით

პერიოდი	ივნისი	ივლისი	აგვისტო	ზაფხული
Tmean1987–2001,⁰C	13.7	17.5	16.7	16.0
Tmean2001–2016, ⁰C	14.5	17.6	17.5	16.6
DTmean, ⁰C	0.8	0.1	0.8	0.6

დამატებით განხილულ იქნა დასავლეთ საქართველოს ორი მყინვარი, ქვიშის (ენგურის აუზი) და ბოყოს (რიონის აუზი) მყინვარები. მათი მახასიათებლები თდზ-ის და კატალოგის მიხედვით მოცემულია ცხრილ 4.4.8–ში.

ცხრილი 4.4.8: ბოყოსა და ქვიშის მყინვარების მახასიათებლები

მყინვარი	მახასიათებელი
	სიგრძე(კმ)		ფართობი		სიმაღლე						აბლაციის არის ფართობი(კვ.კმ)
	სიგრძე(კმ)		ფართობი		მინიმალური		მაქსიმალური		ფირნის ხაზის		აბლაციის არის ფართობი(კვ.კმ)
	თდზ	კატ.	თდზ	კატ.	თდზ	კატ.	თდზ	კატ.	თდზ	კატ.	თდზ	კატ.
ქვიში	5.8	6.1	7.2	8.4	2,862	2,460	4,395	4,090	3,441	3,240	3.3	2.7
ბოყო	4.2	4.5	3.7	4.6	2,616	2,450	3,996	3,900	3,463	3,380	0.8	1.6

მყინვარ ქვიშის მაქსიმალური სიგრძე თანამგზავრული მონაცემით 5.8 კმ-ია, ხოლო კატალოგის მიხედვით – 6.1 კმ, რაც ნიშნავს, რომ დაახლოებით 50 წლის განმავლობაში მისი სიგრძე შემცირდა 300 მ- ით, რაც წელიწადში საშუალოდ 6 მეტრს შეადგენს. ანალოგიურად გამოთვლილი ბოყოს მყინვარის უკანდახევაც წელიწადში საშუალოდ 6 მეტრია.

შედგა უკანდახევის გრაფიკები: ქვიშის მყინვარისთვის: მთლიანი პერიოდისთვის (1987–2000 წლები) და კლიმატის ცვლილების ზემოქმედების დეტალური აღწერის მიზნით ორი ქვეპერიოდისთვის: 1987-2000 და 2000-2016 წლები, ხოლო ბოყოს მყინვარისთვის: მთლიანი პერიოდისთვის (1977–2015 წლები) და კლიმატის ცვლილების ზემოქმედების უფრო დეტალური აღწერის მიზნით ორი ქვეპერიოდისთვის: 1977-2001 და 2001-2015 წლები.
ქვიშის მყინვარის მონაცემების ანალიზი გვიჩვენებს, რომ მყინვარის უკანდახევის სიჩქარე: მთლიანი პერიოდისათვის შეადგენს დაახლოებით 22.1 მ/ წ; პირველ პერიოდში არის დაახლოებით 13.5 მ/წ, მეორე პერიოდში – დაახლოებით 28.3 მ/წ. ბოყოს მყინვარის მონაცემების ანალიზი გვიჩვენებს, რომ მყინვარის უკანდახევის სიჩქარე: მთლიანი პერიოდისათვის შეადგენს დაახლოებით 15.5 მ/წ; პირველ პერიოდში არის დაახლოებით 13.6 მ წ; მეორე პერიოდში კი შეადგენს დაახლოებით 18.8 მ/წ. მიღებული შედეგები მეტყველებს, რომ დიდი მყინვარების უკანდახევა, როგორც აღმოსავლეთ, ისე დასავლეთ საქართველოში, დროის ბოლო შუალედში აჩქარებულია, ამასთან, მყინვარების დეგრადაციის პროცესი უფრო აქტიურია
აღმოსავლეთ საქართველოში, რასაც აღმოსავლეთ და დასავლეთ საქართველოს ჰავაში განსხვავება განაპირობებს. კლიმატის მოსალოდნელი ცვლილების შესაძლო გავლენა საქართველოს მყინვარების სრულ დნობაზე საქართველოს დიდი მყინვარების უკანდახევა არაწრფივი ხასიათისაა. ჩატარებული ანალიზი მიუთითებს, რომ ამ მყინვარების უკანდახევა საკმაო დიდი სიზუსტით გამოისახება მეორე რიგის მრუდით (პარაბოლა). მრუდის ექსტრაპოლაციით, ანუ იმის დაშვებით, რომ დნობის პროცესი არსებული ტემპით გრძელდება, შესაძლებელია იმ თარიღის დადგენა, რომლის დროსაც მყინვარი სრულად გადნება.
ცხრილ 4.4.9-ში მოყვანილია განხილული დიდი მყინვარების შესაძლო სრული დნობის განსაზღვრისათვის საჭირო მახასიათებელები. მიღებული დაშვებების ფარგლებში გერგეტი შეიძლება გაქრეს 2140 წელს, ადიში 2146 წელს, ქვიში 2094 წელს და ბოყო 2175 წელს.

ცხრილი 4.4.9: დიდი მყინვარების შესაძლო გაქრობის მახასიათებლები

მყინვარი	ათვლის დაწყების წელი	სრული დნობის სიგრძე,მ	თდზ დაკვირვების ბოლო წელი	სიგრძე ბოლო წელს,მ	სრულიდნობის წელი
გერგეტი	1977	7,856	2015	7,100	2140
ადიში	1987	7,537	2016	7,100	2146
ქვიში	1987	6,439	2016	5,800	2094
ბოყო	1977	4,839	2015	4,200	2175

ბუნებრივია,რომ დიდი მყინვარების გაქრობისას საშუალო და მცირე ზომის მყინვარები აღარ იარსებებენ.

დასკვნა
კლიმატის მიმდინარე ცვლილების შედეგად საქართველოს მყინვარების ცვლილების შესახებ შეიძლება შემდეგი შეფასებების ჩამოყალიბება, კერძოდ:
1. ბოლო 50 წლის განმავლობაში საქართველოს ყველა მყინვარის ფართობი შემცირდა;
2. კატალოგისა და თდზ-ის მონაცემებს შორის დროში დაახლოებით 50-წლიანი სხვაობა ქმნის წინაპირობას მყინვარული აუზების მახასიათებლების ცვლილებისა და მცირე მყინვარების დნობის შესაფასებლად;
3. მყინვარული აუზებისათვის ჩატარებულმა გამოთვლებმა აჩვენა, რომ საქართველოში გამყინვარების ფართობი და მყინვარების რაოდენობა შემცირდა და ეს შემცირება აღმოსავლეთ საქართველოში უფრო ინტენსიურია, ვიდრე – დასავლეთ საქართველოში;
4. მცირე მყინვარების დნობის შესწავლამ აჩვენა, რომ: კლიმატის ცვლილების ზემოქმედების გამო მცირე მყინვარების დნობა ინტენსიურად მიმდინარეობს. აღმოსავლეთ საქართველოში მცირე მყინვარების დნობა უფრო აქტიურია, ვიდრე ქვეყნის დასავლეთ ნაწილში;
5. დიდი მყინვარების უკანდახევის დინამიკა და ტრენდები შესწავლილია რაოდენობრივად დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოში 40-50 წლიანი პერიოდისათვის. ჩატარებულმა დეტალურმა ანალიზმა გამოავლინა, რომ როგორც დასავლეთ, ისე აღმოსავლეთ საქართველოს ყველა დიდი მყინვარი უკან იხევს;
6. დროის ორი პერიოდის ანალიზი, რომელიც სადამკვირვებლო პერიოდის ორად გაყოფით მიიღება, აჩვენებს, რომ: დროის ბოლო შუალედში დიდი მყინვარების უკანდახევა, როგორც აღმოსავლეთ, ისე დასავლეთ საქართველოში აჩქარებულია. დიდი მყინვარების დეგრადაციის პროცესი აღმოსავლეთ საქართველოში უფრო აქტიურია, ვიდრე დასავლეთ საქართველოში;
7. მყინვარების დეგრადაციის პროცესი აღმოსავლეთ საქართველოში უფრო აქტიურია, ვიდრე დასავლეთ საქართველოში, როგორც გამყინვარების აუზებისათვის, ასევე დიდი და მცირე მყინვარებისათვის. ეს შეიძლება აიხსნას აღმოსავლეთ და დასავლეთ საქართველოს ჰავაში განსხვავებით. აღმოსავლეთ საქართველოს ჰავა კონტინენტურია, დასავლეთ საქართველოს ჰავა ზღვიური ნოტიოა და ამიტომ გაცილებით ტენიანი;
8. კლიმატის ცვლილების ერთ-ერთი სცენარით განსაზღვრულია დიდი მყინვარების სრული დნობის სავარაუდო თარიღები.

ასევე წაიკითხეთ ამ კატეგორიის სხვა

სტატიები

კლიმატის ცვლილების მეოთხე ეროვნული შეტყობინება

ასევე წაიკითხეთ ამ კატეგორიის სხვა

სტატიები

თბილისის ურბანული ტყე

დიდო ალაზნის ჭალაო!